تحلیل کارکرد نواحی روستایی در توسعه استان قم و راهکارهای ساماندهی آن

نواحی روستایی کارکردهای مختلفی را در فرایند توسعه ملی بر عهده دارند. با این وجود فضاهای روستایی کشور در سطوح مختلف و تحت تاثیر فرایندهایی مانند گسترش روابط و پیوندهای شهر و روستا ، جهانی شدن و ... با مسائل و چالشهایی در فرایند توسعه روبرو بوده که وجود و تداوم آنها، برنامه ریزی جهت ساماندهی و توسعه کارکرد نواحی روستاییاز جمله نواحی روستایی استان قم را ضروری می سازد. روش تحقیق پژوهش حاضر از لحاظ هدف کاربردی و از نظر ماهیت توصیفی – تحلیلی است برای جمع آوری اطلاعات ترکیبی از روشهای اسنادی و میدانی استفاده شده است. نمونه آماری این تحقیق شامل 58 روستای بالای20خانوار و 145 نفر ازکارشناسان و مدیران مرتبط با توسعه روستایی شاغل به کار در استان قم بوده است. برخی از یافته ها نشان می دهد نواحی روستایی استان قم دارای تنوع کارکردی بوده و با توجه به تحولات اخیر کارکردهای جدید علاوه بر کارکردهای سنتی در نواحی روستایی به وجود آمده است. از دیدگاه کارشناسان و مدیران تغییرات کارکردی در نواحی روستایی استان قم از عوامل مختلفی نشأت می گیرد.که بر اساس نتایج تحلیل عاملی این عوامل در 8 گروه قرار گرفته و در حدود 55/66 درصد واریانس را تبیین می نماید. در تحلیل عاملی متغیرهای موثر بر تغییرات کارکردی، عامل اول به نام محدویت های توسعه کشاورزی و اشتغال روستایی با تبیین بیش از 46/14 درصد واریانس به عنوان اثربخش ترین عامل معرفی شد. نتایج تحلیل مسیر نشان می دهد که از دیدگاه جامعه آماری پژوهش در حدود 62 درصد از تغییرپذیری(یا واریانس) توسعه استان قم توسط هفت کارکرد روستایی تبیین می شود. هم چنین آثارکلی (مستقیم و غیر مستقیم) هریک از کارکردهای روستایی در توسعه استان قم متفاوت بوده است. بر این اساس کارکرد خدماتی – تدارکاتی بیشترین تاثیر مستقیم و غیرمستقیم (با ضریب تاثیر737.) بر توسعه استان داشته است.نتایج تحلیل واریانس نیز نشان داده است که بین میانگین گروه های مورد مطالعه(کارکردهای هفت گانه روستایی)تفاوت معنی داری وجود دارد. آزمون فریدمن نیز متفاوت بودن میانگین رتبه های کارکردها در توسعه را تایید می نماید. نتایج تحلیل swot در مجموع تعداد 50 نقطه قوت و فرصت به عنوان جنبه های مثبت و 57 ضعف داخلی و تهدید خارجی فراروی عرصه های کارکردی روستایی استان قم مورد شناسایی قرار داده است. نتایج حاصل از آزمون t تک جامعه ای نشان می دهد که هم مولفه های محیط بیرونی و هم محیط درونی در ساماندهی و توسعه کارکرد نواحی روستایی به میزان زیادی تاثیرگذارمی باشندکه متناسب با محتوای تحلیل، راهبردهای (استراتژی های)رهگشا استخراج و رتبه بندی گردید و در نهایت راهبردهای wt در اولویت اول و راهبردهای wo در اولویت دوم برنامه ریزی قرار گرفتند.